Јеникале
Јеникале, Јени-Кале е укината тврдина на Крим на брегот на Керчкиот теснец, изградена од Турците на почетокот на 18 век.
Името преведено од турски и кримскотатарски јазик значи „нова тврдина“. Во моментов, Јеникале се наоѓа во градот Керч. Во античко време, на местото на тврдината Јеникале постоел, како што верувале некои археолози, грчкиот град (населба ) Партенион [1], а спроти него, на источниот брег на протокот, имало уште еден мал град, Ахилејон, со храм посветен на Ахил[2].
Градба[уреди | уреди извор]
Во античко време, на местото на „Новата тврдина“ постоел грчкиот град Партенион. Во средниот век (од 13 век) овде постоела џеновска колонија, која на крајот на 15 век преминала во владение на Отоманското царство.
Тврдината била изградена помеѓу 1699 и 1706 година[2]. Изградбата била надгледувана од Италијанец кој го прифатил исламот по име Голопо. Во работата учествувале и неколку француски инженери[3].
Јеникале имал големо стратешко значење за Отоманската империја - тврдината, сместена во најтесниот дел на Керченскиот теснец и вооружена со моќни топови, го спречувала минувањето на руските бродови меѓу Азовското и Црното Море.
Јеникале зафаќал површина од околу 2,5 хектари. Тврдината имала форма на неправилен петаголник на план и следејќи го стрмниот терен, се наоѓала на неколку нивоа. На аглите имала пет полубастиони, способни да издржат долга опсада и моќен артилериски оган. Некои од нив биле продолжени многу подалеку од периметарот на ѕидовите. Така, областа на уништување на непријателот значително се зголемила и станала возможна можноста за страничен оган на територијата во непосредна близина на ѕидовите. Дополнителен слој на одбрана бил ѓанец што ја опкружувал тврдината од три страни, со исклучок на крајбрежната страна.
На територијата на Јеникале имало: два барута, арсенал, станбени згради, резервоар за вода, бања и џамија. Околу 800 отомански и 300 кримски татарски војници го формирале гарнизонот на тврдината. Јеникале служел како резиденција на турскиот паша.
Сериозен проблем бил недостатокот на свежа вода - единствениот бунар во тврдината не можел да обезбеди вода за целото население. Затоа, за снабдување со вода, градителите поставиле керамички подземен систем за водоснабдување, поврзувајќи го Јеникале со извор кој се наоѓал на неколку километри од тврдината (територијата на модерното село Глазовка).
За време на османлискиот период[уреди | уреди извор]
Во времето на Османлиите, во тврдината Јеникале функционирал голем пазар на робови. По руското освојување, трговијата со робови опаднала[4].
Во Руската империја[уреди | уреди извор]
Во летото 1771 година, за време на Руско-турската војна (1768-1774), руската армија влегла на Крим. На 21 јуни, Јеникале бил преземен без борба од единиците на Втората армија на генерал-мајор Н.В. Борзов. Турскиот гарнизон, заедно со својот командант Абаза Мухамед, и покрај големото засилување што пристигнало на бродови неколку дена пред доаѓањето на Русите,тие ја напуштиле тврдината а командантот[5] побегнал преку Кафа во Синоп.
Во 1774 година, според Договорот Кучуккајнарџи, Керч и Јеникале биле префрлени во Русија и во 1821 година ја формирале градската управа Керч-Јеникале во провинцијата Таурид[6].
Според изјавата од 1818 година, тврдината била вооружена со 52 топови, 10 минофрлачи и 7 хаубици, а во касарната имало 770 лица.
До почетокот на 19 век, Јеникале го изгубила своето воено значење, а во 1835 година на нејзина територија биле сместени згради на воена болница, која постоела до 1880 година. По укинувањето на воената болница, Јеникале бил целосно напуштен.
Моментална состојба[уреди | уреди извор]
Денес, Јеникале е една од атракциите на Керч и Крим. Тврдината добила статус на архитектонски споменик заштитен од државата.
И покрај фактот што во втората половина на 20 век биле извршени голем број реставраторски работи во Јеникал, речиси целата тврдина е во урнатини. Најдобро зачувани се портите, фрагменти од ѕидините на тврдината и полубастионот на крајбрежната страна.
Железничката линија со една пруга директно поминува низ територијата на тврдината, поврзувајќи го Керч со фериботот за Керч. Вибрациите што се појавуваат при поминувањето на возовите создаваат закана од постепено уништување на споменикот. Пуштањето во употреба на Кримскиот мост, преносот на железничкиот сообраќај до него и затворањето на кракот што минува низ тврдината ќе овозможи да се зачува историската локација.
-
Источна порта Јеникале. -
Крајбрежната страна на тврдината. -
Воз во Јеникале, 2007 година
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ Предлошка:ВТ-ВЭС
- ↑ 2,0 2,1 „Еникале“. Енциклопедиски речник „Брокхаус и Ефрон“ : во 86 тома (82 тома и 4 доп.). Санкт Петербург. 1890–1907. Грешка во наводот: Неважечка ознака
<ref>; називот „автоссылка1“ е зададен повеќепати со различна содржина. - ↑ „Крепость Еникале“. «Керчь» — это мой город. Архивирано од изворникот на 2011-09-27. Посетено на 2008-09-10. Занемарен непознатиот параметар
|dead-url=(help) - ↑ „Торговля невольницами на черноморском побережье Северо-Западного Кавказа“. Российский Кавказ (руски). Архивирано од изворникот на 2021-01-27. Посетено на 2021-01-20. Занемарен непознатиот параметар
|dead-url=(help) - ↑ „Абаза-Мухаммед“. Енциклопедиски речник „Брокхаус и Ефрон“ : во 86 тома (82 тома и 4 доп.). Санкт Петербург. 1890–1907.
- ↑ „Крепость Еникале“. www.someplaces.spb.ru. Архивирано од изворникот на 2012-03-19. Посетено на 2008-09-10. Занемарен непознатиот параметар
|dead-url=(help)
Надворешни рски[уреди | уреди извор]
- „Јеникале“. Енциклопедиски речник „Брокхаус и Ефрон“ : во 86 тома (82 тома и 4 доп.). Санкт Петербург. 1890–1907.
- Панорама на 360 градусов с юго-западного бастиона Еникале на сайте «Виртуальный тур по Крыму».